(Hekayə)

Atilla İskəndaniyə

Qaranlıq pillələri enib dükanın aşağı çəkilmiş kirkirəsini döydü. Qoca gahdan yatmağa evə getməzdi, qalardı dükanın içində, radioya qulaq asıb siqar çəkərdi dalbadal.
- Aç, mənəm – dedi Əmir.
Qoca uzun, incə barmaqlarını məftillərin arasına salıb kirkirəni çəkdi yuxarı. Əmir boynunu azca əyib girdi dükana. Siqar tüstüsü divarda yanan kiçicik çırağın başında burulub fırlanırdı. Divardan köhnə-köhnə, işdən düşmüş saatlar asılmışdı. Neçəsi də işləyirdi. Təkcə radionun sönük olduğunda, əqrəblərin tik-tak səsləri eşidilirdi.
- Yorulma! Bağla gedax çay qırağındakı şama. Bu gecə Ay doludu, işıxdı! – dedi Əmir.
Əmir boynuna kiçik naldan olan bir boyunbağı salmışdı. Sağ qulağının üstündə həmişə bir gilə siqar var idi. O ancaq siqar çəkməzdi.
Qoca siqarıyla başqasını alışdırıb qapını qıfılladı. Kirkirəni çəkib pillələri çıxdıqlarında, başını qaldırıb fələkədəki saat binasının əqrəblərinə baxdı. Saat altını göstərirdi.
- Hər gecə sahat on ikidə bu sahat altı sahat qabax, altı sahat da dalıdı – gülümsəyərək dedi Əmir.
- Buyün onuncu ixtarı da verdilər. Amma düzətməyəcəm – dedi qoca.

Şəhərin təkcə saatçısı idi qoca. Saat binasının saatını otuz-otuz beş il öncə bir almanlıyla birgə qoşmuşdular. Almanlı qadınıyla gəlmişdi. Dostluq qurmuşdular qocanın ailəsiylə. Saatın qılığını almanlıdan sonra yalnız qoca başarırdı.
Şəhəri ikiyə bölən quru çayın üstündə taxtalarla düzəlmiş titrək körpüyə yetişdikdə, qoca Əmirə dedi:
- Əvvəl sən keç.
- Ay doludu, çay doludu, Ay doludu, çay doludu – körpünün üstündən keçərək söylədi Əmir.
Körpünün o başına yetişdikdə əlinin tərpətməsilə qocaya “gəl” dedi.
Körpü hələ titrəyirdi. Qoca asta-asta körpünün üstündə yeriyib, hərdən də dayanırdı. Qocanın ağ sar-saçı Ayın işığında parıldayırdı. Sərhəd çaya yaxınlaşdıqca, cırcırların səsindən azalıb suyun gurultusuna artırılırdı. Çay sərhəd olduğuna görə qoruqçuluq bürclərindəki sərbazlardan gizli gəzməli idilər. Onlar adamdır, atdır, yoxsa nəmənədir bilməzdilər. Vurardılar.
- Alnında ağ bir xal var, quyruğu xalis ipəkdəndi. Onu da özümünkü eləsəm, elə keflənərəm ha... – dedi Əmir.
Qoca baxırdı çayın o tayındakı qoruqçuluq dəkəlinə. Yəqin içində bir qoruqçu sərbaz barmağını maşa üstündə saxlayıbdır. Orda tərpənən balaca işıq da gizlicə çəkdiyi siqarın işığı idi.
Əmir qocadan neçə addım öndə yeriyirdi. Çayın ləpələri daşa dəyib daşlanırdı Əmirin potunları üstünə.
- Yorulma ha, az qalır – dedi Əmir.
Qoca özünü Əmirə yaxınlaşdırdı addımlarını yeyinlədərək.
Şamda qamışların boyu adam boyundan da uca idi. Qıçlarını yarımçılıq büküb oturdular.
Qoca Əmirin saqqalına düşmüş dənlərə baxırdı. Həmişə gözlərini bir yerə zilləyib fikrə dalanda, həndəvərinin səsinə kar olurdu qulaqları.
Əmir əlini qocanın çiyninə vurduqda, yuxudan diksinən kimi birdən yerindən tərpəşdi.
Əmir gülümsəyərək:
- Hə! Genə də İsmayıl yadıva düşdi? Unut ey! Yadında, mən havax Leylanın yadına düşüb ağlayanda, hammız qınayırdız məni?! O qədə onu yadıma salıb ağladım ha, daha ağlamıram. Çünki ölülərə niyə garah ağlıyax? – dedi.
Qoca Əmirin sevdalı günlərini xatırladı. Leyla ilə Əmir gizli sevgi yaşadırdılar. İsmayıldan sonra, heç kəsin xəbəri yox idi ilgilərindən. Bir yay günündə Leylanın qardaşı onları şamda sevişərkən görmüşdü. Qeyrət damarları şişib onu öldürmüşdü. Hələ neçə iləcən Əmiri də öldürmək qəsdində idi. İsmayıl aylarca Əmiri gizlətmişdi evlərinin zirzəmisində. Elə o günlərdə qoca onun ağlamaqlarını görmüşdü. Toxtaq verərdi ona. Çox ağlayanda da, qınayardı onu.
Qoca çiynindən Əmirin əlini götürüb əlinin içində sıxdı:
- Elədir! Ağlamazlar. Ancax hərdən olmur, Əmir... Qocaların gələcəkləri yox. Ona görə keçmişləriynən yaşayallar. Acı olsa da, şirin olsa da. İsmayıl qalsaydı, indi onun da saqqalı ağarmışdı yəqin.
Əmir qamışların arxasında gizləndi. Səssizcə qamışları aralayıb qocaya:
- Bax! Ay işığında Domrulun belindən eşiyə vuran damarlar nə parıldayır! – dedi.
Qoca gülümsənib:
- Niyə adını Domrul qoyubsan? – dedi.
Əmirin gözləri atdan dönməyərək:
- Dəlidi, onunçün – dedi.
Əmir atları çox sevərdi. Vəhşi atları şamdan tutub əhli eləməyə çalışardı.
Əmirlə İsmayıl iki can dostuydular. Qoca isə İsmayıldan sonra yalnız Əmirə elədiyi məhəbbətlərlə atalığını duya bilirdi. Qocanın qadını İsmayıldan sonra dığlayıb ölmüşdü.
- Gözəl atların var – dedi qoca.
Əmirin gözləri sevincdən parıldayırdı. Qoca çayın o tayında dəkəldən uzaq olan Qafqaz dağlarına baxırdı. İkinci Dünya Savaşının tozunu-tüstüsünü hələ də duya bilirdi o dağlarda. Almanlı dostu saat dəndələrini buraxıb tüfəng götürmüşdü əlinə. Alman ordusuyla Qafqazın dağlarında küləyə ilişmişdi. Qolunda xaç sınmışdı. Gülümsəmələri donmuşmuş yanaqlarında. Nə bəlli, qarların içində donubdur illərdir. Ayaqları ora çatsaydı bir gün bəlkə onun cənazəsini qarların altından çıxardıb gətirərdi İsmayıl ilə arvadının yanında quylardı.
- İsmayılı bir yol itələdim çaya şuxluq üçün. Az qalırdı boğulsun. Amma boğulmadı ki. O, igitdi – bir qamış sınığıyla çayın qırağındakı nəmli torpağı cızarkən dedi Əmir.
Qoca Əmirin yaxşı yadında olmadığını bilirdi. Onda İsmayıl səkkiz yaşındaydı. İkinci kilasda oxuyurdu. Sınaqlara özünü yetirə bilmədi. Qıçı iyirmidən artıq bəxyə yemişdi. Yaxşı hələ qıçı ilişmişdi çayın işindıki tikanlı məftillərə, yoxsa su aparmışdı İsmayılı.
Qoca dilaltı:
- İgit idi – dedi.
- Görürsən? Domrulun qabağında dizə çökmüşü deyirəm. O at satmalı deyil. Onu tutsam ha, sənə pay verəcağam, söz verirəm – dedi Əmir.
- Onun da adı var, Əmir? – dedi qoca. Qurşun səsi gəlirdi uzaqdan.
- Hə! Onun da adı İsmayıldı da... Görmürsən nə igitdi? – Əmir dedi.
- Daha gedax, Əmir xan – dedi qoca.
Ay işığı çayın suyunda dalğacıqların bıcağıyla doğram-doğram olurdu. Gecə yarısı, qurşun səsi gəlirdi uzaqdan. Onlar şəhərə dönürdülər. Qorxu Ay işığı tək yayılırdı həndəvərlərinə.

2

Qoca açarını burub evinin qapısını açdı. Evə girdikdə, fərmandaridən gələn ixtar kağızlarını rəfdən götürüb bir daha oxudu. Hamısında bir şey istənilmişdi ondan. Ancaq son kağızlarda xahişlərin yerini hədə-qorxular tutmuşdu. Dərbar vəziri gələcəkdi şəhərə. Abırsızlıq idi saatın təmir olunmaması. Bu balaca şəhərdə təkcə gözə çarpan bina saat binası idi. Qoca saatı işə salmaq istəmirdi. Bunu şəhərdə hamı bilirdi. Kimsə nədənini bilməyirdi ancaq. Üç ildən artıq idi saatın işdən düşməsi. Bundan öncəki fərmandar da qocanı bu işə razılaşdırsın deyə çox çalışmışdı.
Əmir fışqa çalarkən, qocanın qapısı dalında dayanmışdı. Qoca fışqanın səsini eşidən kimi həmişə qapını açardı.
- Gə içəri, Əmir.
- Domrulnan İsmayılı doyunca tumarladım, gəldim – əlini tutdu qocanın burnunun önünə – elə bil İsmayılın iyisi gəlir – dedi Əmir.
Otağa girdilər. Qoca divara ponislənmiş şəkildə oğlunu əlindən yapışmışdı. Almanlı da gülümsəyirdi. Hamısı durmuşdulər binanın önündə. Almanlının kamerasıyla çəkilmişdi şəkil. Saat ilk dəqiqələrini vururdu o şəhərdə. Əmir barmağını şəkilə çəkib: “Hamısı öldülər, səndən sonra” – dedi. Qoca heç nə demədi.
Əmir barmağını almanlının üstündə saxlayıb:
- Bu sarı kişi axı Hitlerin ordusunda nə iş görürdü. Birini istir desin, get sahatıvı düzət daa, məyə yox?! – dedi.
Qoca əlini başına apararaq dərin bir ah çəkib:
- Döyüşə getməmişdən qabax məktubunda yazmışdı, mən istəmədən gedirəm. Yazmışdı burda orduya qatılmayanların qapısında “satqın” yazırlar, işəyirlər qapı-pəncərələrinə, çörək satmıllar olara. Qalmax getmaxdan da çətin olub. Yəqin ki, Qafqaz dağlarında donub cənazəsi. Axı yazmışdı diri qalsam, genə məktub yazacağam. Mən ki almanca başarmıram. Yazıx İsmayıl oxuyub çöndərmişdi mənə. Lisansını almağa qoymadılar. Əlimdən aldılar onu... – dedi.
Əmir birdən ayağa qalxıb:
- Mən gedirəm şama – dedi.
- Hər gecə şam?! Gəl gir yat. Bir az özünə fikir ver, oğlan – dedi qoca.
Əmir başını aşağı salıb otaqdan eşiyə çıxdı.

3

Qapı döyüldükdə gün təzə çıxmışdı. Qapını döyənlər isə kəlantəridən gəlmişdilər. Qolunu zəncirləyib apardılar.
Qocanın gözləri kəlantərinin girəcəyindəki saata sataşdı. Saat, altıda dayanmışdı. Saniyə əqrəbi yerində çırpınırdı, ancaq yerimirdi. Batrisi var imiş yəqin.
Qarnıyoğun bir ustuvar qocanı tapşırdı sərbazın əlinə: “Gədəni öz sayağımızla razılat saatı düzətməyə. Fərmandar istəyir..” – dedi.
Dediklərinə görə, yalnız üç gün qalırdı vəzirin gəlməyinə. Kəlantərinin təkcə selulunun içindən nəm iysi gəlirdi. Qolu bağlı qocanı səndəlidə oturtmuşdular. Qaranlıq idi. Ancaq dəmir daraqların arxasından işıq sızırdı içəriyə. Sərbaz əlindəki kabel ilə qocanın kürəyindən vururdu. Qocanın beynindən İsmayıl keçirdi. İsmayıl edam olunmamışdan öncə neçə gün burada işgəncə olmuşdu.
Zəncirli əllərinin üstündən vuranda, selulun dar pəncərəsindən baxan ustuvar sərbaza:
- Dayan, – dedi – əllərindən vurma! Əlləri karımıza gələcax.
Mavi damarları eşiyə vurduğu qədər, əllərinin dərisi kövrək idi. Barmaqları isə sənətkar əlləri tək uzun və incə idi. Həmin bu barmaqlarıyla incə-incə çərxdəndələr qoşmuşdu saatlara.
Saat altıda qocanın qollarını açıb buraxdılar. Altı saatacan saatın təmirini başlamalı idi.
Dükanına sarı getdi. Kirkirəni yuxarı çəkib oturdu səndəlinin üstündə. Əqrəblərin tik-takını eşıtməsin deyə, radionu açdı. Əmir çapıq dodaqla girdi dükana. Əmirdən at iysi gəlirdi. Sevinclə:
- Bu gün Domrulu tutub gətirdim. İlxıdadı. Altı seri məni çırpdı yerə. Dəlidi da. Amma heç zadım olmadı ki. Şamda atdan çox sərbaz var. Hey güllə atıllar, atları hürküdüllər. Mənə dedilər, daha gəlmə, amma özün bilirsən ki... – dedi. Şalvarından zığları qopardıb tökürdü yerə.
Qoca cibindən dəsmalını çıxardıb Əmirin ağzının qanını sildi. Birdən Əmirin gözü sataşdı şallaq yerinə.
- Kim vurub səni? – dedi Əmir. Qoca susub heç nə demədi.
Əmir dodağını qocanın boynuna sarı aparıb öpdü qamçının yerindən. Qocanın boynu qanlı oldu.
Dükana girdi narıncı kiravatlı fərmandar müavini. Qapını bərkdən çırpıb:
- Axı sənin ki əlinnən gəlir, niyə düzətmirsən? – dedi.
Əmir yerindən qalxıb:
- Dəyyuslar! Niyə vurubsuz onu? İsmayılı öldürdüz, bəs deyil? – dedi.
Fərmandar müavini divardakı saatın pandulundan yapışıb saxladı. Gözlərini bərəldərək qocaya:
- Vəzir gələndə şəhərin saatı işləməsə, səni onun qabağında kəsəcəyəm – deyib qapını çırpıb getdi.
- Öldürəllər ha bular, düzət saatı. Səni də öldürsələr, mənnən atlarım tək qalarıx axı. Baxma, mən elə görsədirəm ki, İsmayılı yaddan çıxartmışam. Ha, Leylanı öldürdülər, İsmayılı da. Dəyyuslar hamını öldürdülər! – titrək dodaqlarıyla dedi Əmir.
Dükanın daş döşəməsinə damla-damla yaş tökülürdü. Əqrəblərin tik-takı dükanın sükutunda cingildəyirdi. Qoca gözlərini divardakı saata zilləmişdi. Əmir qoluyla gözlərini silirdi.
Qoca öskürüb boğazının xıltını uddu. Dərin nəfəs alandan sonra Əmirə sarı dönüb:
- Saatı düzətmək istəyirəm, Əmir! Belə sən də sevinərsən. Yox? – dedi.
Əmirin yanaqları hələ də islaq idi:
- Onda da deyəllər qorxdular!
Qoca əlini başına çəkib:
- Hərdən insan istəmədiyi işləri görmax məcburiyyətində qalır. Sora həmin işləri görməyə dəlil axtarıb vijdanının zaminini işdən salır. Əmir xan, nə olar buna görə daha mənnən danışma! Saatı düzətmək istirəm – dedi.
Əmirin çənəsi büzüşdü, “mən gedirəm şama” – deyib dükandan eşiyə çıxdı.

4

Saat binasının meydanı dolu idi adamla. Qoca binaya dayanmış nərdivanın pillələrini yuxarı çıxırdı. Hamı yanındakı ilə pıçıldaşırdı. Qocanın addımları titrəyirdi. Gözlərini camaata sarı gəzdirib Əmiri axtarırdı. Son ləhzələrdə Əmirin tərdidlərinə son qoya biləcəyini bilirdi. Pillələri sona çatdırıb ayağını saat binasının otaqçasına qoydu. Bu an meydanı fışqayla çəpik səsi bürüdü. Qocanın canına titrətmək düşdü. O günün qara alatoranlığı düşdü yadına. O çirkin səhərin saat altısı. Fışqalar, çəpiklər eyni idilər. Həmən meydan, həmən adamlar. Oğlunun asılmasının həyəcanlı tamaşaçıları... Əlləri titrəyirdi qocanın.
Fərmandar müavini bu dönə qırmızı kiravat bağlamışdı boynuna. Başını qocaya sarı qovzayıb əlindəki mikrofonla:
- Tez ol! Vaxtımız azdır, işimiz çox. Vəzirin maşını şəhərə yaxınlaşıb – dedi.
Ərteş “cip”lərinin biri şəhərin meydanına tərəf yaxınlaşırdı. Çıraqları yanıq idi. Camaat maşının dövrəsinə yığışdılar. Bir-birinin çiynindən boylanıb maşının dalındakı qanlı canəzəyə baxmaq istəyirdilər. Üstdən qoca çox rahat Əmirin qana bələnmiş gövdəsini görə bilirdi. Saatın otaqçasından donuxmuşdu camaata. Fışqa səsləri qulaqlarında təkrarlanırdı.
Şam yolunda toz qalxmışdı. Sanki burulğan şəhərə yaxınlaşmaqdaydı. Vəhşi atların sürüsü şəhərə girdi. Kişnəmək səsi camaatı dağışdırırdı.
Qoca otaqçanın üstündə donub qalmışdı. Atlar şəhəri almışdılar. “Cip”in yanında “İsmayıl” dayanmışdı. Dayandığı yerdə ayaqlarını çırpırdı yerə kişnəyərkən. “Cip”in başına dolanırdı. Əmirin cənazəsini iyləyirdi.

İzahlar:

Şam – çay qırağındakı qamışlıq
İxtar – xəbərdarlıq
Sərbaz – əsgər
Dəkəl – qüllə
Dəndə – dişli çarx
Şuxluq – zarafat
Kilas – sinif
Bəxyə – tikiş
Fərmandar – qubernator
Dərbar – saray
Vəzir – nazir
Fışqa – fit, fışqırıq
Ponis – knopka, basmadüymə
Lisans – diplom
Kəlantəri – polis idarəsi
Ustuvar – İranda çavuşa bərabər hərbi rütbə
Selul – kamera (həbsxanada)
Səndəli – stul
Seri – dəfə
Kiravat – qalstuk
Pandul – kəfgir
Ləhzə - an
Tərdid – tərəddüd
Ərteş – ordu

Qaynaq (ərəb əlifbasında) : http://www.1001gece.blogfa.com/post-71.aspx