Bu yaxınlarda Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə “525-ci qəzet”in “525 kitab” seriyasından XX əsr İran poeziyasının böyük simalarından biri Söhrab Sipehrinin «Suyun ayaq səsi» adlı şeirlər kitabı şərqşünas alim Məsiağa Məhəmmədinin tərcüməsində işıq üzü gördü. Kitabda şairin 30 şeiri və «Suyun ayaq səsi» adlı poeması yer almışdır.
Cəmi 52 il ömür sürmüş Söhrab Sipehri Tehran Universitetinin incəsənət fakültəsinin rəssamlıq bölməsini bitirmişdir. O, «Rəngin ölümü», «Yuxuların həyatı», «Günəşin qəlpələri», «Kədərin şərqi», «Yaşıl həcm», «Biz heçik, biz – baxış» adlı kitabların müəllifidir. Şair farsdilli ədəbiyyatda «hind üslubu» kimi tanınmış cərəyanın və Qərb ədəbiyyatının öndə gedən nümayəndələrinin əsərlərindən bəhrələnmiş, özünün bənzərsiz, ölməz əsərlərini yaratmışdır.
Söhrab Sipehri həyata baxışının özünəməxsusluğu, poetik obrazları, zəngin söz ehtiyatı, fəlsəfi dünyası ilə sələflərindən fərqlənir. Şair şeirlərində «gecə», «gündüz», «yuxu», «həyat», «tənhalıq», «nur», «günəş», «göz», «quş», «su», «gül», «çay» və s. ifadələri bol-bol işlətmiş, onlara poetik və fəlsəfi məna vermiş, canlı insan obrazına çevirmişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatında, dastanlarda, aşıq şeirində, M.V.Vidadi, M.P.Vaqif, Q.Zakir kimi şairlərin yaradıcılığında təsadüf olunan «durnalar», İran ədəbiyyatında “hind üslubu”nda yazan şairlərin yaradıcılığında isə «quş» doğma obrazdır. Bu cəhətdən şairin «Gizlənmiş quşa» şeiri diqqəti cəlb edir.

Sənə sözüm var, -
ey gözdən iraq yerdə oxuyan
və səsi ilə zamanın örtüyünü qaldıran quş!
Axı sənin nə dərdin var ki,
Öz gizli xəlvətindən hay salırsan
və həyatın sevincini məndən alırsan?!

Bu şeirdə şair gizli guşədən səs verən quşa müraciətlə, öz poetik və fəlsəfi fikirlərini açıqlamış, təbiətin mənzərələrini canlandırmış, «şövq budaqları», «bataqlığın yaşıl gözləri», «idrak çeşməsi» kimi maraqlı ifadələr işlətmişdir.
Söhrab Sipehri rəssam idi. Onun rəssamlığı ana xətt kimi bütün yaradıcılığında özünü göstərir. Şairin «Yoldan bir sifariş» adlı şeiri buna misal ola bilər:

Bir gün mən
gələcəm,
bir xəbər gətirəcəm,
damarlara nur süzəcəm
və səsləyəcəm:
«Ay, səbəti yatmışlar,
alma gətirmişəm –
Günəşin qırmızı almasını!»

Şair bu misralarla sanki bir tablo yaradır. Günəşin qızarmasını qırmızı almaya bənzədir, gözəl təbiət təsviri yaradır. Sonrakı misralarda şair başqa bir dünya arzulayır. İnsanı dəyişdirmək, kamilləşdirmək, yer üzünə təbəssüm yaymaq, insanların ürəyini ilahi nemət olan eşqə yönəltmək, gözlərini Günəş kimi şəfəqli, parlaq, aydın görmək istəyir.

Bütün söyüşləri dodaqlardan yığacam,
Bütün divarları diblərindən yıxacam.
Quldurlara deyəcəm:
«Karvan gəlib, yükü təbəssüm!»
Buludları parçalayacam.
Gözləri Günəşə,
ürəkləri eşqə,
kölgələri suya,
budaqları küləyə
düyünləyib bağlayacam.

Söhrab Sipehrinin yaradıcılığında «Suyun ayaq səsi» poeması xüsusi yer tutur. Poemada zamanın ovqatı, şairin poetik və fəlsəfi düşüncələri, sabaha böyük inamı öz əksini tapır.
Əsərdə şair ən əvvəl uşaqlıqda həyatın azadlığından, “musiqi hovuzu olmasından” söhbət açır.

Həyat bayram yağışı, sığırçın dolu çinar kimi bir şeydi.
Həyat o vaxtlar bir nur və gəlincik sıryasıydı,
bir qucaq azadlıqdı.
Həyat o vaxtlar musiqi hovuzuydu.

Sonra şairin öz obrazı, səyyar xəyal kimi, dünyanı gəzir, kədər çölünə, irfan bağına, elmin çıraqban qəsrinə, din pilləsindən yüksəyə, eşqin görüşünə gedir, yer üzündə işıq, nilufər toxumu və bülbül nəğməsi aparan qatarı, sevgini, dostluğu... dünyada canlı və cansız nə varsa, hamısını görür və özü haqqında bunları deyir:

Mən yerin başlanğıcına yaxınam,
Güllərin nəbzini tuturam.
Mən bir güzgüyə, bir saf bağlılığa qane oluram.

Belə zəngin mənəvi təcrübəyə yiyələnmiş şair “insan düşüncəsini, sevgini, dostu, şəhər əhalisini nur altında yumaq və tapmaq gərək” qənaətinə gəlir. Yəni, bütün varlıqlar su kimi təmiz olmalıdır.

Çətirləri yığmaq gərək,
Yağışın altına getmək gərək.
Düşüncəni, xatirəni yağışın altına tutmaq gərək.
Bütün şəhər əhli ilə yağışın altına getmək gərək.
Dostu yağışın altında tapmaq gərək.
Sevgini yağışın altında aramaq gərək.

Söhrab Sipehrinin «Suyun ayaq səsi» kitabından danışarkən, bu gözəl sənət əsərinin mütərcim işindən danışmamaq, ən azı insafsızlıq olar.
Öz imzası ilə kamil bir şərqşünas-filoloq kimi tanınan filologiya elmləri namizədi Məsiağa Məhəmmədi indiyədək bir sıra farsdilli abidələri, o cümlədən, «Qızılbaşlar tarixi» adlı anonim mənbəni, Yusif Qarabağinin «Yeddi bağ» əsərini, İmam Qəzzalinin «Kimiyayi-səadət» əsərindən müəyyən parçaları, Baba Kuhi Bakuvinin, Şəms Təbrizinin, Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin yaradıcılığından nümunələri Azərbaycan dilinə böyük ustalıqla tərcümə etmiş, yazdığı müqəddimə, şərhlər və izahlarla dilimizə çevirdiyi mətnlərin oxucular tərəfindən daha asan və adekvat dərkinə şərait yaratmışdır. Bu ənənəyə sadiq qalan şərqşünas alim «Suyun ayaq səsi» kitabına yazdığı ön sözdə də Söhrab Sipehri yaradıcılığını hərtərəfli təhlil etmiş, Foruğ Fərruxzad, M.Kaşani, Rza Bərahəni kimi tanınmış ədəbi simaların onun sənətinə verdikləri qiymətlə oxucuları tanış etmişdir. Mən deyərdim ki, Məsiağa Məhəmmədi Azərbaycan ziyalıları, oxucuları üçün Söhrab Sipehrini kəşf etdi, onun adını Şərq poeziyasının bizdə məşhur olan nümayəndələri sırasına yazdı.
Məsiağa Məhəmmədi şairin şeirlərini elə incəliklə, onun dünyasını yaşayaraq, tərcümə etmişdir ki, mütərcimin rəssam, filosof, şair təbiətli, zəngin daxili dünyasının olduğunu görməyə bilmirik.
Biz poeziyasevərlər, Məsiağa Məhəmmədiyə bu yolda uğurlar arzulayırıq. Onun zəngin dünyasının gücü azalmasın, hər il Şərq poeziyasının nadir incilərindən ölməz Azərbaycan dilinə tərcümə etsin!

Aybəniz Həsənova,
filologiya elmləri namizədi